Naslovna strana

Izložba fotografija koje je napravila princeza Jelisaveta Karađorđević, zabeleženih tokom putovanja kroz oblast Ani u Turskoj, otvorena je u Galeriji Akademije umetnosti u Beogradu 4. oktobra 2005. godine. Izložbu čini 30 radova koji su svojevrsno svedočanstvo o drevnoj kulturi Jermena.

Izložba je organizovana pod pokroviteljstvom Njegove Ekselencije Hasana Serveta Oktema, ambasadora Republike Turske u Beogradu, a trajala je do 14. oktobra 2005. godine.

Kolekcija fotografija prikazanih na izložbi “Ani – trag na Putu svile” nastala je kao plod saradnje princeze Jelisavete i fondacije “Lendmarks”, organizacije koja se bavi zaštitom drevnih spomenika kulture širom sveta. Projekat je podržala turska državna administracija, a Princeza je u oblast Ani putovala u svojstvu zvaničnog fotografa internacionalne arheološke ekspedicije sastavljene od predstavnika Sjedinjenih Američkih Država, Francuske, Turske i Jermenije, koja je imala zadatak da istraži iskopine od izuzetnog značaja za svetsku kulturnu baštinu i dokumentuje nalaze o vremenu najvećeg uspona pravoslavne jermenske države.

Postavka izložbe je tematskog karaktera i bavi se gradom Anijem. U pitanju je jedan od najvećih srednjovekovnih gradova, važna tačka na Putu svile i  nekadašnja prestonica Armenije (Jermenije), koju je glavnim gradom proglasio jermenski vladalac Ašot III. Ani je u istoriji poznat kao “grad 1001 crkve”, a u trenutku njegovog najsnažnijeg razvoja naseljavalo ga je više od 100.000 stanovnika. Lokacija na kojoj se nalazi Ani danas pripada istoku Turske, a tragovi kulture drevnih Armejaca – ostaci impozantnih tvrđava i hramova ukrašenih freskama – čekaju preko potrebnu restauraciju.

Sem Grin, direktor fondacije “Lendmarks” predanost princeze Jelisavete ovom delikatnom poslu poredi sa podvigom, a fotografije smatra fantastičnim rezultatom: “Princeza Jelisaveta je uvek spremna za novu avanturu. Iako svesna neudobnosti putovanja na udaljena i pusta mesta, bez oklevanja je prihvatila ovaj zadatak. Raditi sa njom je pravo zadovoljstvo. Njena beskrajna duhovitost i vedar duh, čak i tokom najvrelijih dana i najhladnijih noći, bili su inspiracija za sve. Njena hrabrost i vedrina povezali su sve članove grupe,  ljude različitih nacionalnosti, ideologija i zanimanja, a njeno prisustvo je zapravo učinilo da ova konferencija bude zanimljiva i uspešna. Zahvalni smo na njenom talentu i doprinosu, a ceo svet je imao korist od njene odanosti i istrajnosti u traženju i dokumentovanju lepota i duha naše planete koji brzo nestaju.”

Prema rečima Anike Skovran, istoričara umetnosti – vizantologa, “izložene fotografije pored velike dokumentarne vrednosti imaju izuzetne umetničke odlike, ukazujući na autora velikog senzibiliteta i savršene intuicije, koji znalački odabira detalje nekada harmonične celine ovog spomeničkog kompleksa i kroz 30 snimaka uspeva da dočara prostor i proteklo vreme u kome su istrajavala ova monumentalna zdanja armenske civilizacije“. Princeza Jelisaveta veruje da je osećaj za lepo nasledila od svog oca, kneza Pavla, poznavaoca umetnosti i kolekcionara.

Izložba fotografija princeze Jelisavete “Ani – trag na Putu svile” otvorena je u Galeriji Akademije umetnosti u prisustvu izuzetno velikog broja zvanica, među kojima su se našli predstavnici 12 ambasada, crkveni velikodostojnici, princ Mihailo, mlađi sin upokojenog princa Tomislava Karađorđevića, slikarka Olja Ivanjicki i druge javne ličnosti. Pozdravljajući zvanice, princeza Jelisaveta se posebno zahvalila Dušanu Đokoviću, osnivaču i predsedniku Saveta Akademije umetnosti, kao i ambasadoru Hasanu Servetu Oktemu, rekavši: “Zahvalna sam što su ovi dokumenti danas u Beogradu u trenutku kada je put Turske otvoren prema EU, što je baš Turska osvetlila deo istorije jedne pravoslavne države koja je nekada bila njen deo. To smatram višestrukom simbolikom.”

Izložba “Ani – trag na Putu svile” je 2008. godine gostovala u Gornjem Milanovcu. Otvaranje je upriličeno 26. februara 2008. godine u Galeriji Muzeja rudničko-takovskog kraja, i predstavljala je kulturni događaj sezone u ovom regionu.

Postavku su 2012. godine mogli da vide i građani Sombora – izložba je svečano otvorena u Galeriji Kulturnog centra “Laza Kostić” u Somobru, u ponedeljak, 9. jula 2012. godine, a brojnim prisutnim posetiocima obratili su se princeza Jelisaveta i, u ime organizatora, Dušan Đoković, osnivač i predsednik Saveta Akademije umetnosti u Beogradu.

“Jedan manastir čini nerazdeljivu celinu građevine i prirode, geografije i vremena, ideja i ljudi. Istorijski spomenici, ma kako složeni bili, čine jedinstven organizam određenih individualnih crta.

Tako, kulturu drevnih Armejaca (Jermena) reprezentuje osobena arhitektura ukrašena skulpturom prilagođenom graditeljskoj zamisli, zidni slikani ukras fresaka istočno-hrišćanske ikonografije, dok joj jedinstveno obeležje čine hačkari – znameniti veliki krstovi, slobodni u prostoru, isklesani u kamenu i ukrašeni u bareljefu prikazanih Raspeća, sa pratećim jevanđeoskim scenama.

Iluminirani rukopisi, sjajno izvedenih minijatura slikanih na pergamentu na zlatnoj podlozi, jedno od znamenja armenske civilizacije, umnogome posrednika u prenošenju graditeljskih i drugih umetničkih iskustava sa Istoka na Zapad, nastali u skriptorijima manastira, danas se čuvaju i izlažu u bibliotekama širom sveta (Jerevan, San Lazaro u Veneciji, Beč…).

Danas podeljena postojbina Armena, nad čijom sudbinom bdije uvek snažni vrh Ararata, u Turskoj ima, u spomenicima u Ani, preostale tragove slavnog graditeljstva u hramovima nekada ukrašenim freskama i impozantnim tvrđavama izgrađenim na kamenitom i peskovitom tlu, kraj nekadašnjeg Puta svile.

Princeza Jelisaveta Karađorđević je prilikom svog boravka u Turskoj, snimila preostale armenske spomenike, koji i u svom današnjem stanju slabe očuvanosti, skoro u ruševinama, svedoče o njihovom nekadašnjem monumentalnom izgledu. Istovremeno ovi veoma uspeli snimci izvanredno dokumentuju arhitekturu, način zidanja, skulpturalni ukras građevina, sadržaj reljefa i fresaka i iznad svega prostor okruženje u kome su nastali, dočaravajući prolaznost vremena i kroz patinu i lišajeve kamena. Izložene fotografije pored velike dokumentarne vrednosti imaju izuzetne umetničke odlike, ukazujući na autora velikog senzibiliteta i savršene intuicije, koji znalački odabira detalje nekada harmonične celine ovog spomeničkog kompleksa i kroz 30 snimaka uspeva da dočara prostor i proteklo vreme u kome su istrajavala ova monumentalna zdanja armenske civilizacije.”

Anika Skovran, istoričar umetnosti – vizantolog

Saznajte više…

• Posetite sajt Akademije umetnosti, domaćina izložbe i lidera u domenu visokog umetničkog obrazovanja…
• Pogledajte izbor fotografija prikazanih u okviru izložbe “Ani – trag na Putu svile”