Naslovna strana

Časopis Nacionalnog komiteta Međunarodnog saveta muzeja ICOM Srbija (International Council of Museums – ICOM) je u svom 10. broju (decembar, 2019) objavio tekst pod naslovom „Dijalog sa živom istorijom”, posvećen izložbi „Kneginja Jelisaveta – Dugo putovanje kući” koja je bila postavljena u Istorijskom muzeju Srbije u Beogradu od 15. septembra do 14. novembra 2019. godine.

Autorka članka Suzana Spasić podsetila je čitaoce da je izložba tokom dva meseca svog trajanja privukla najrazličitiju publiku – „od najstarijih do najmlađih, od republikanaca do rojalista, od Beograđana do onih koji su kilometrima putovali kako bi sreli kneginju Jelisavetu Karađorđević i sagledali njenu nikada ranije izlaganu zaostavštinu” – i istakla značaj ove jedinstvene postavke: „Sredinom septembra, pred samo otvaranje izložbe Kneginja Jelisaveta – Dugo putovanje kući na fasadi Istorijskog muzeja Srbije na Trgu Nikole Pašića u Beogradu osvanuo je veliki baner koji je izložbu najavio, a na njemu pored naslova, portret kneginje Jelisavete Karađorđević. Iznad samog bilborda nalazi se mesto za zastavu koja se vijorila i tokom čitavog trajanja ove izložbe. I upravo ovaj slučajni, ali veoma simbolični prizor, ostavljao je utisak na prolaznike. Dugo putovanje kući nekada prognane, pomalo zaboravljene, a zatim ponovo dobrodošle članice Doma Karađorđevića. U toj slici ‘sa ulice’ kao i u intrigantnom naslovu izložbe, očitala se i tragika jednog vremena, ali i neobična ličnost kneginje Jelisavete koja je poslednje tri decenije posvetila ispravljanju nepravde koja je naneta  njenoj porodici. I tu se krije i sva posebnost ove izložbe, koju je odlično prepoznala i autorka Tamara Ognjević: da je kneginja Jelisaveta Karađorđević živa istorijska ličnost, čiji život i poreklo mogu da nam ispričaju mnogo toga, predstavljajući autentičnu istoriju porodice kroz dela likovne i primenjene umetnosti, fotografije, upotrebne predmete, pisma, dnevnike i druge artefakte.”

Izložba „Kneginja Jelisaveta – Dugo putovanje kući” predstavljala je svojevrsni omaž kneginji Jelisaveti Karađorđević, kćeri kneza Pavla i kneginje Olge, jedinoj devojčici i poslednjem članu vladarskog doma Karađorđevića rođenom u Kraljevini Jugoslaviji 1936. godine, nekoliko godina uoči progona dinastije iz zemlje. Realizovana je u saradnji Istorijskog muzeja Srbije i Artis centra, u sklopu projekta „Genaologije starih srpskih porodica”, čiji je autor dr Dušica Bojić. Izložba je pripovedala o životu i radu kneginje Jelisavete, ali je ukazala i na poreklo ove ugledne pripadnice kraljevske porodice, humaniste, filantropa i prve ličnosti iz porodice Karađorđević koja se vratila na tlo bivše Jugoslavije 1987. godine, posle višedecenijskog progona.

Postavka izložbe, čiji je autor Tamara Ognjević, obuhvatila je približno dve stotine eksponata iz kneginjine lične zaostavštine, koji do sada nisu istraživani, publikovani i izlagani, kao i nekoliko pozajmica iz domaćih muzejskih zbirki (Narodni muzej u Beogradu, Galerija Matice srpske). Izložba je prikazala i zanimljivu digitalnu animaciju u produkciji Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu, a pored stalnog stručnog tumačenja postavke realizovani su brojni prateći sadržaji (predavanja, paneli, koncert, video-prezentacije, promocije, radionice), zasnovani na standardima moderne muzeologije.

Kako Suzana Spasić navodi u svom tekstu, „izložba je koncipirana kao simulakrum beogradskog stana kneginje Jelisavete, kroz čitav niz sadržaja koji su podrazumevali interakciju publike sa samom kneginjom, upoznavanje sa njenim stavovima, sećanjima, idejama, pričama o precima i potomcima. (…) Ipak, možda najpotresniji artefakti ove postavke bili su jedan kofer i jedan list u njemu. Kofer kneginje Olge Karađorđević, u koji je 27. marta 1941. godine spakovala najnužnije za svoju porodicu koja je krenula put izgnanstva, a koji je kneginja Jelisaveta Karađorđević sačuvala kao posebnu porodičnu dragocenost. I prva putna isprava kneginje Jelisavete, prvi pasoš, koji je upravo tog 27. marta 1941. godine prestao da važi, ali koji je kneginja sačuvala kao najintimniji dokument o svom identitetu.”

Članak „Dijalog sa živom istorijom” Suzane Spasić, ilustrovan fotografijama koje je obezbedio Artis centar, možete u celini pročitati u 10. broju Časopisa Nacionalnog komiteta Međunarodnog saveta muzeja ICOM Srbija, na stranama 18 i 19.

Kliknite da saznate više o izložbi „Kneginja Jelisaveta – Dugo putovanje kući”.