Naslovna strana

Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije dr Nebojša Stefanović otvorio je izložbu “Kraljevski namesnici (1934-1941)” u centralnom holu Doma Narodne skupštine u četvrtak, 12. septembra 2013. godine.

Izložbom su prikazani Kraljevsko namesništvo i istorijske ličnosti koje su ga sačinjavale – knez Pavle Karađorđević, dr Radenko Stanković i dr Ivo Perović – koji su vladali u ime maloletnog kralja Petra II Karađorđevića u periodu od 1934. do 1941. godine.

Predsednik Skupštine dr Nebojša Stefanović je ovom prilikom rekao da izložba “Kraljevski namesnici” predstavlja pravu priliku da se pokaže poštovanje prema prošlosti i da se ona sagleda bez predrasuda, istakavši da je ovo “način da poštujemo tradiciju i istoriju našeg naroda i sa istorijske distance sagledamo ulogu koju je namesnička vlada imala”.

Naglasivši da bi izložba trebalo da približi jednu epohu i savremenike burnih istorijskih događaja koji se protežu od ubistva suverena do početka Drugog svetskog rata, predsednik Parlamenta je poručio: “Prošle su decenije, čitava epoha, predmeti iz svakodnevne upotrebe koji su pred nama danas predstavljaju istorijske eksponate. Osude, nerazumevanje, zamenjuje zaborav odnosno istorijska distanca. Međutim, nijednog dela istorije se ne treba odricati.”

Miloš Vučević, gradonačelnik Novog Sada, izrazio je zadovoljstvo što baš iz Novog Sada – grada koji predstavlja viševekovni epicentar srpske kulture – u glavni grad Srbije dolazi veličanstvena izložba posvećena značajnom istorijskom periodu: “Ovom izložbom svakako doprinosimo bližem razumevanju međuratnog perioda naše istorije, ali je možda još važnije što ističemo značaj uloge pojedinca u vremenu koje je prethodilo ratnim zbivanjima. Time ukazujemo poštovanje ne samo prema jednom istorijskom razdoblju, već i prema onima koji su ostavili dubok trag u srpskoj istoriji.”

Svečanom otvaranju izložbe “Kraljevski namesnici” prisustvovala je i Njeno Kraljevsko Visočanstvo kneginja Jelisaveta Karađorđević, kćerka kneza Pavla, koja se najpre zahvalila autorki i organizatorima izložbe, a zatim osvrnula na teške istorijske okolnosti u kojima je Kraljevsko namesništvo obavljalo svoju dužnost:

“Želim da sa svima vama podelim svoju veliku radost: pod kupolom srpske Narodne skupštine, u Domu narodnih poslanika, otvara se, evo, izložba o onome što istorija naziva doba regentstva. Posle ubistva kralja u Marseju, tri regenta su primila odgovornost za državu, ovde su se, 11. oktobra 1934., oni zakleli da će očuvati Jugoslaviju.

Moj otac, knez Pavle i namesnici Stanković i Perović prihvatili su se nemoguće misije. Trebalo je očuvati integralno jugoslovenstvo kralja Aleksandra i ostvariti neutralnost zemlje u Evropi, usred ludačkih urlanja nemačkog vođe i njegovih pristalica u Trećem rajhu.

I skoro su bili uspeli u tome. Posle započinjanja Drugog svetskog rata Jugoslavija se našla u klještima sila Osovine, bez saveznika, ali i sa neprijateljima unutar svojih granica. Vojno, zemlja se nije mogla braniti. Pod velikim nacističkim pritiskom Jugoslavija je pristupila Trojnom paktu i veštom diplomatijom tako dobila garancije za svoju neutralnost, u trenutku kad se Nemačka pripremala da napadne Rusiju.

Međutim, neki oficiri, nažalost Srbi, pogazili su svoje zakletve, a neki civili – političari, izdali su otadžbinu. Englezi su puč platili sa 100 000 funti. Jugoslavija je 27. marta 1941.bila uvučena u rat. Moj otac je bio uhapšen i sproveden u Beograd. Vojnom svešteniku je tom prilikom rekao: ‘Jadni Srbi, šta će s njima biti?’

Srpski narod je zadesila najveća katastrofa u njegovoj istoriji, velika pogibija, a posle rata još i strahovlada komunista. Moj otac, knez Pavle je umro u izgnanstvu, regenti Stanković i Perović su bili mučeni i umoreni u komunističkom kazamatu.

Ali evo, nema više Jugoslavije koju je naš narod platio hekatombom. Danas se Srbija opet bori da preživi u novim svetskim ratnim vihorima koji prete miru i životima ljudi. Ova izložba je dokaz da Srbija istovremeno traga i za istinom o sebi. Nećemo više biti ‘jadni’ kada ta istina bude svima jasna.

Vama koji ste svojim radom, znanjem i dobrom voljom omogućili ovaj događaj, svima vama kažem jedno veliko – hvala.”

Prilikom otvaranja izložbe “Kraljevski namesnici” govorile su i Natalija Stanković, snaha namesnika dr Radenka Stankovića, kao i Gordana Petković, autorka postavke. Svečanosti su prisustvovale brojne ličnosti iz političkog, kulturnog i javnog života Srbije, a među njima i Oliver Antić, savetnik predsednika Republike Srbije Tomislava Nikolića.

Izložba o kraljevskim namesnicima predstavlja nastavak saradnje Narodne skupštine Republike Srbije i Muzeja grada Novog Sada.

Namera autorke Gordane Petković je bila da se putem izložbe predstavi delatnost Kraljevskog namesništva od njegovog formiranja u jesen 1934. godine, posle ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića u Marseju, do martovskih događaja 1941. kada je ono raspušteno, kao i da se posetiocima prikažu i približe ličnosti samih namesnika. Na postavci je rađeno dve godine, a kraljevski namesnici nikada do sada nisu bili prikazani na ovaj način. Izložba na jednom mestu okuplja fotografije, dokumenate, spise, predmete i portrete kneza Pavla Karađorđevića, dr Radenka Stankovića i dr Ive Perovića.

Građani će u okviru manifestacije “Dani evropske baštine”, tokom dva vikenda, 21. i 22. septembra, kao i 28. i 29. septembra, imati priliku da uz stručno vođenje obiđu izložbu “Kraljevski namesnici (1934-1941)”, uz prethodno prijavljivanje u Turističkoj organizaciji Beograda.

Narodna skupština će takođe omogućiti obilazak postavke i radnim danima u periodu do 5. oktobra, a zainteresovani građani obavezno treba da se prijave na na adresu edukacija@parlament.rs ili putem telefona Grupe za edukaciju (011/3026-273), i to najkasnije jedan dan pre željene posete, kako bi se formirale grupe i odredili termini obilaska.

Saznajte više…

– Biografija kneza Pavla Karađorđevića
– Izložba Kraljevski namesnici” otvorena u parlamentu (TANJUG, 12.9.2013.)
– “Kraljevski namesnici” u Skupštini (RTS, 12.9.2013.)
– Otvorena izložba “Kraljevski namesnici” (Blic, 12.9.2013.)